Ένας χρόνος από τη συμφωνία των Πρεσπών: Σκέψεις

Ένας χρόνος συμπληρώθηκε χτες από την υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών, ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας. O Έλληνας πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας υποδέχθηκε τον πρωθυπουργό της πΓΔ της Μακεδονίας Ζόραν Ζάεφ, στους Ψαράδες Πρεσπών, με σκοπό την υπογραφή ενός συμφώνου, το οποίο επικυρώθηκε στις 17 Ιουνίου 2018, στο Ότσεβο των Πρεσπών, δηλαδή στην πλευρά της Βόρειας Μακεδονίας. Το παρακάτω κείμενο είναι το αποτέλεσμα από προσωπικές σκέψεις και μνήμες ενός ολόκληρου χρόνου γεμάτου πόλωση και κακοδιαχείριση, αναφορικά με ένα κρίσιμο ζήτημα, το "Μακεδονικό".

Ξεκαθαρίζω πως το Βόρεια Μακεδονία είναι μια λύση του τύπου «το μη χείρον βέλτιστον», κατά την προσωπική μου, άποψη. Αυτό μπορώ να το αναλύσω, μετρώντας τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα που προσωπικά θεωρώ έφεραν στη χώρα μας οι Πρέσπες. 

Βασικά στοιχεία

Πρώτον, η ιστορία της αρχαίας Μακεδονίας την οποία οι γείτονες καπηλεύονται εδώ και δεκαετίες. Αν οι γείτονες εν τέλει, όντως "αποκοπούν" εντελώς από τον Μέγα Αλέξανδρο και τον Φίλιππο Β’, μετονομάσουν όλους τους δρόμους, νοσοκομεία και, γενικώς, περαστεί στη συνείδηση του κόσμου ότι «άλλο Μακεδονία και άλλο Βόρεια Μακεδονία», θεωρείται ένα κέρδος σημαντικό. Το προβλέπει άλλωστε και το νέο σύνταγμα τους.

Δεύτερον, ο αλυτρωτισμός. Δεν μας αρέσει ως λέξη αλλά, εμείς πριν από 117 χρόνια… αυτό κάναμε. Με τη «Μεγάλη Ιδέα», την Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών. Αλυτρωτισμός ήταν. Το ίδιο κάνουν και τα Σκόπια, έκαναν βασικά. Το αναθεωρημένο τους σύνταγμα ορίζει ρητώς τα σύνορά τους και ότι δεν έχουν βλέψεις προς καμία ελληνική περιοχή: «Η Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας δεν έχει καμιά εδαφική βλέψη έναντι οποιουδήποτε γειτονικού κράτους και δεν θα παρέμβει -σ.σ.: για να αμφισβητήσει- στα κυρίαρχα δικαιώματα ή τις εσωτερικές υποθέσεις άλλων κρατών». Αυτό γράφει, ρητώς. Άλλωστε, η Βόρεια Μακεδονία δεν έχει καν στρατό επίσημα. 

Τρίτον, η εθνότητα. Εδώ υφίσταται πρόβλημα, και σοβαρό, αν δεν αποσαφηνιστεί επακριβώς αν μιλάμε για εθνότητα ή ιθαγένεια και τι είδους. 

«Δανείζομαι» μικρό μέρος από παλαιότερη ανάρτηση του Αργύρη Παγαρτάνη πάνω στο θέμα της εθνότητας.

Στην εθνότητα λοιπόν αναγράφεται και ο γεωγραφικός προσδιορισμός της χώρας. Απορίας άξιον (αν ισχύει) γιατί στην περίπτωση της συμφωνηθείσας «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας» δεν υπάρχει σκοπός ο κάτοικος να χώρας να είναι «Βορειομακεδόνας», ήτοι «North Macedonian», αλλά σκέτος… Μακεδόνας. Εδώ λοιπόν υφίσταται ένα πρόβλημα το οποίο το δεχθήκαμε ως δεδομένο και το χωνέψαμε. Θεωρώ,αδιανόητο να έχει υπάρξει τέτοια συμφωνία, ύστερα από τόσες και τόσες διαπραγματεύσεις, για το όνομα, την αλλαγή του συντάγματος των γειτόνων και η εθνότητα να μένει έτσι.

Βέβαια, υπάρχει το επιχείρημα ότι το άρθρο 2 παρ. 2 του αναθεωρημένου  συντάγματος διασαφηνίζει ότι η «ιθαγένεια» δεν σημαίνει «εθνικότητα».

Τέταρτον, η γλώσσα. Θυμίζω πως από το 1977 η Ελλάδα έχει αναγνωρίσει τη «μακεδονική γλώσσα» στους γείτονες. Σε άρθρο του νέου συντάγματος, ωστόσο, ξεκαθαρίζεται πλέον πως η γλώσσα τους ανήκει στην οικογένεια των Σλαβικών γλωσσών. 
Ας πάμε όμως σε πιο βασικά

Η Μακεδονία είναι ελληνική

Η Μακεδονία που προσαρτήθηκε, απελευθερώθηκε από τους Οθωμανούς, το 1912, είναι ελληνική. Η Μακεδονία όμως δεν είναι μία. Είναι η αρχαία των Μακεδόνων στρατηλατών και είναι η Μακεδονία ως χώρος γεωγραφικός των Βαλκανίων, η πλειονότητα της οποίας είναι ελληνική. Ουδείς σοβαρός μπορεί να λάβει υπόψη του το κράτος της Βόρεια Μακεδονίας ως μια… απειλή. Μια χώρα μικρότερη σε έκταση από την Πελοπόννησο είναι, χωρίς καν στρατό. Ας είμαστε σοβαροί λοιπόν, σε ένα ζήτημα με πολλαπλές πτυχές, την πλειονότητα των οποίων αγνοούν οι περισσότεροι.

Η καλή γειτνίαση

Η καλή συνεργασία μεταξύ κρατών και λαών φέρνει και καλά αποτελέσματα. Όπως και η διπλωματία.Η Ελλάδα δεν θα είχε ποτέ απελευθερωθεί το 1828 αν δεν παρενέβαιναν οι ξένες δυνάμεις, πάνω που η Επανάσταση ηττούνταν από τους Αιγύπτιους συμμάχους των Τούρκων. Στο σχολείο μας μαθαίνουν ότι «οι ξένοι συγκινήθηκαν από τον ελληνικό αγώνα», βασικά τα συμφέροντά τους εξυπηρέτησαν με τη ναυμαχία στο Ναβαρίνο. Η Ελλάδα δεν θα είχε ποτέ… διπλασιαστεί το 1912-13 αν δεν είχε κάνει συμμαχία με Σέρβους και Βούλγαρους. Η Ελλάδα δεν θα είχε κάνει ποτέ Μικρασιατική Εκστρατεία δίχως τις πλάτες των ξένων δυνάμεων. Οι ίδιες δυνάμεις, αιώνες τώρα. Για κάθε μικρομεσαία χώρα, σαν και εμάς. Οι σημερινές δυνάμεις θέλουν τα Σκόπια ανεξάρτητα και στο ΝΑΤΟ. Η καλή γειτνίαση, γενικώς, δεν είναι κακή. 

Η πολιτική εκμετάλλευση του «Μακεδονικού ζητήματος»

Για πολλοστή φορά, στη χώρα επικρατεί πόλωση πολιτικά με αφορμή το «Μακεδονικό ζήτημα». Λαός στους δρόμους, στρατιές πληρωμένων "τρολς" στα social media από τους μεν και του δε. Η δε συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΕΛ κατέληξε στη Συμφωνία των Πρεσπών δίχως να έχει κάνει πρώτα συμβούλιο πολιτικών αρχηγών, παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας, για να καταλήξει σε κοινή γραμμή. Ερωτώμενος για το θέμα, ο Αλέξης Τσίπρας αποκρίθηκε πως «δεν θα καταλήγαμε ούτως ή άλλως σε συμφωνία», προεξοφλώντας. Μέγα σφάλμα. Η κυβέρνηση που έχουμε από το 2015 έχει μια εμμονική τάση για αντιπαράθεση για… τα πάντα.

Πρόκειται για τύφλωση, για τον ορισμό του ετεροπροσδιορισμού. Έπρεπε να γίνει δημοψήφισμα για το «Μακεδονικό ζήτημα»; θα πω όχι. Συμβούλιο πολιτικών αρχηγών για «κοινή γραμμή» όμως, ήταν επιβεβλημένο. Και φτάσαμε στο σημείο της διαμαρτυρίας με τα συλλαλητήρια, που καπηλεύτηκε η Χρυσή Αυγή ενώ κάθε κυβέρνηση, κάθε χρώματος στέλνει τους τραμπούκους της για να την αμαυρώσουν και να την περιορίσουν.

Η Συμφωνία των Πρεσπών και τα σημερινά δεδομένα

Το θέμα της ονομασίας των γειτόνων δε χάθηκε πέρσι. Το όνομα «Μακεδονία», για εμάς έχει χαθεί προ πολλών ετών, όχι τώρα, ούτε το 1992.

Και ως ένα σημείο, αναφορικά με την εθνότητα, και μόνο. Το ζήτημα είναι η πόλωση, την οποία εκμεταλλεύτηκαν τα κόμματα, μεγάλα και μικρότερα πατώντας πάνω σε ένα λαό που ένιωθε και νιώθει οργή.

Είναι πολύ λυπηρό, μέχρι πρόσφατα να βλέπω τον κόσμο στους δρόμους και να μη γνωρίζει γιατί πραγματικά το κάνει. Ωστόσο, το χειρότερο είναι πως αρκετοί από όσους μέμφονταν τις διαδηλώσεις, δεν έθεταν εαυτό υπέρ της Συμφωνίας των Πρεσπών, αλλά υπέρ της κυβέρνησης όπως και εάν αυτή έπραττε. Αν τη συμφωνία έφερνε μια άλλη κυβέρνηση, οι ίδιοι άνθρωποι θα βρίσκονταν στα "κάγκελα".

Από την άλλη πλευρά, κάποιοι διαφώνησαν με τη συμφωνία μόνο και μόνο επειδή την έφερε ο ΣΥΡΙΖΑ. Σε διαφορετική περίπτωση πιθανώς να τη στήριζαν.

Θεωρώ πως το «Βόρεια Μακεδονία» είναι καλύτερο από άλλα που προτάθηκαν και χειρότερο από το… προφανές, το σκέτο, που αν δεν εμπλεκόμασταν σε διαπραγματεύσεις, θα περνούσε μονομερώς μέσω του ΟΗΕ,ούτως ή άλλως. Και μετά "τρέχα γύρευε".

Ας υποθέσουμε ότι η Συμφωνία των Πρεσπών δεν περνούσε από την ελληνική Βουλή και η κυβέρνηση, νομοτελειακά, έπεφτε. Τι πιστεύετε πως θα γινόταν; Ότι Ε.Ε και ΝΑΤΟ, που έχουν συμφέροντα και θέλουν εμπλοκή στην περιοχή να υποχωρήσουν, το νέο πρωθυπουργό να συζητήσει με τους γείτονες, να συμφωνήσει, να αλλάξουν (ξανά!) το σύνταγμά τους και να το φέρει στη δικιά μας Βουλή; Δύο χρόνια, τουλάχιστον. Οι γείτονες θα βλέπαμε να μπαίνουν στο ΝΑΤΟ ως Μακεδονία σκέτο και εμείς ακόμη θα σηκώναμε πανό. Το χειρότερο που έχει συμβεί τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας λοιπόν, είναι η ημιμάθεια, η άγνοια της ίδιας της ιστορίας μας. Η ενημέρωση έρχεται από τα social media, ό,τι δούμε το χάφτουμε και το μοιράζουμε σε όλους σαν ευαγγέλιο για να φωτίσουμε τον κόσμο. Fake News και Άγιος ο Θεός.

Συμπέρασμα

Εδώ που φτάσαμε η Βόρεια Μακεδονία ως όνομα είναι ένας συμβιβασμός που κατά βάθος δε μας αρέσει, αλλά δεν είχαμε και εναλλακτικές. Αν ωστόσο με αυτόν τον “μη χείρον βέλτιστον” συμβιβασμό, -συμφωνία αν θέλετε- πετυχαίναμε σε βάθος χρόνου τον απόλυτο διαχωρισμό της αρχαίας Μακεδονίας και του πολιτισμού της από τη σημερινή Βόρεια Μακεδονία, καθώς και την αποσαφήνιση της εθνότητας τους ως “Βορειομακεδονική” και όχι απλά “Μακεδονική” τότε θα ήμασταν ευχαριστημένοι, αν και επιτρέψτε μου να σας πω πως με κάθε κανονικότητα, εδώ που τα λέμε, δε μας πέφτει λόγος ουδείς. Μόλα ταύτα, είμαστε η μοναδική χώρα παγκοσμίως που "επέβαλε" στη γείτονα της να προβεί σε συνταγματική αλλαγή, δίχως να έχει προηγηθεί νικηφόρος υπέρ μας, πόλεμος. Αυτά, στα χαρτιά. 

Οι γείτονες, όλο αυτό το διάστημα, όχι σε επίπεδο κράτους αλλά ως πολίτες, συνεχίζουν με κάθε ευκαιρία να αυτοαποκαλούνται Μακεδόνες, τα προϊόντα τους σε διεθνείς εκθέσεις "Μακεδονικά' και η χώρα τους συχνά να προβάλλεται ως "Μακεδονία", σκέτο. Εδώ πρέπει να αντιδράσουμε σωστά και να απαιτούμε σε κάθε πρόκληση και προσβολή την τήρηση των διεθνών συνθηκών. Να εφαρμόσουμε μία τακτική "σφιχτής αγκαλιάς" κι ο νοών νωείτω. 

Στο πολιτικό επίπεδο, οι εξελίξεις πυροδοτήθηκαν από την εξέλιξη του "μακεδονικού" και έφεραν ανακατατάξεις. Οι ανέμελοι και γυρολόγοι την πλήρωσαν ακριβότερα απ' όλους: όσα κλαδιά κι αν βρήκαν στην ξέφρενη πορεία της ταχύτατης πτώσης τους, δε στάθηκαν γερά για να τους σώσουν από τον πολιτικό τους γκρεμό (βλέπε  Καμμένο και Θεοδωράκη). Ο ΣΥΡΙΖΑ πλήρωσε στις Ευρωεκλογές και στις αυτοδιοικητικές τις προχειρότητες του και ετοιμάζεται να εξοφλήσει στις 7 Ιουλίου. Τα υπόλοιπα σε γραμμάτιο. Η Ν.Δ. προβάρει τα υπουργικά, με τα ευρωπαϊκά ήδη στη ντουλάπα από το Μάιο.